Varikosel, kişilərdə görülən testislərin ətrafındakı damarların genişlənməsi və bu damarlardakı qanının geriyə axması nəticəsində meydana gələn bir vəziyyətdir. Əsasən sol tərəfdə görülür, lakin nadir hallarda sağ tərəfdə də ortaya çıxa bilər. Varikoselin əlamətləri arasında testislərdə ağrı, şişlik, varis kimi hallar yer alır. Müalicə üsulları arasında embolizasiya və skleroterapi kimi variantlar mövcuddur.
Varikosel Nədir?
Varikosel, skrotum (testis torbası) daxilindəki venoz damarların (pampiniform pleksus) genişlənib qıvrımlı bir hal alması ilə yaranır. Bu vəziyyət, ayaqlardakı varis yaranmasına bənzər şəkildə inkişaf edə bilər.
Toplardamarlar qanı testislərdən ürəyə daşıyarkən, klapan funksiyalarının pozulması səbəbindən qan geri qaça bilər və damarlarda yığılıb genişləməyə səbəb ola bilər.
Varikosel ergenlik dövründə görülür və zamanla irəliləyə bilər. Sol testisdə daha yayğın görülməsinin səbəbi isə bu tərəfdəki toplardamarın anatomik quruluşudur.
Varikosel Əlamətləri Nələrdir?
Varikosel, skrotumda şişmə, ağrı və testislərdə istilik kimi simptomlarla ortaya çıxa bilər. Varikoselin yaygın əlamətləri bunlardır:
-
Testislərdə xüsusilə gün sonunda və ya ayaqda uzun müddət qaldıqdan sonra hiss edilən ağrı və ya narahatlıq
-
Skrotumda fərq edilən şişlik və dolğunluq hissi
-
Uzun müddətdə sonsuzluq (infertilite)
-
Sperm keyfiyyətində azalma
Varikosel Necə Olur?
Varikosel, testislərdəki toplardamar ağının genişlyib qanının geriyə doğru axması nəticəsində yaranan bir vəziyyətdir. Əsasən sol testisdə daha sıx görülür və səbəbləri arasında genetik meyillilik və damar divarlarının zəifliyi var.
Ayaqda uzun müddət durmaq, ağır qaldırmaq və ya intrabdominal təzyiqi artıran amillər də varikoselin inkişafına səbəb ola bilər. Simptomsuz olsa da, bəzi xəstələrdə testis ağrısı və ya sonsuzluq şikayətləri görülə bilər.
Yaygın varikosel səbəbləri arasında bunlar yer alır:
-
Toplardamarların quruluş pozğunluqları
-
Testis damarlardında qan axınının geri qaçması
-
Uzun müddət ayaqda durmaq
-
Ağır fiziki fəaliyyətlər etmək
-
Genetik meyillilik
-
Testis ətrafında olan qan damarlarının genişləməsi
-
Hormon balanssızlıqları
Varikosel Necə Tanılanır?
Varikosel adətən bir fiziki müayinə zamanı müəyyən edilir. Xəstə ayaqda ikən doktor testislərin şişkinliyini və genişlənmiş damarları yoxlayır. Varikoselin şiddəti və qan axınındakı pozğunluqlar, Doppler ultrasəs kimi görüntüləmə texnikaları vasitəsilə də incələnir.
Varikosel şübhəsi üçün istifadə olunan metodlar bunlardır:
-
Skrotal ultrasəs
-
Testis həcmi ölçümü
-
Doppler ultrasəs
-
Termoqrafiya
-
Semen analizi
-
Venografiya
Varikosel Müalicə Üsulları Nələrdir?
Varikosel müalicə üsulları çox müxtəlifdir və cərrahi və qeyri-cərrahi variantları əhatə edə bilər. Cərrahi müalicə üsulları arasında mikrocərrahi varikoselektomi, laparoskopik varikoselektomi və perkutan embolizasiya mövcuddur.
Cərrahi olmayan müalicə variantları isə dərman müalicəsi, skleroterapi və girişimsel olmayan metodlardan ibarətdir. Müalicə üsulu xəstənin vəziyyətinə, simptomların şiddətinə və varikoselin ölçüsünə görə müəyyən edilməlidir. Buna görə də mütəxəssis bir həkim tərəfindən aparılacaq detallı bir qiymətləndirmə sonrası ən uyğun müalicə üsulunun müəyyən edilməsi önəmlidir.
Varikosel Ameliyatı Necə Aparılır?
Varikosel ameliyatı (varikoselektomi), əsasən lokal və ya ümumi anestezi altında icra edilən və varikosel xəstəliyini müalicə etmək üçün istifadə olunan bir cərrahi üsuldur. Ameliyatda məqsəd, genişlənmiş damarları bağlamaq və qan axını nizamlamaqdır.
Ameliyat zamanı, anestezi altında olan xəstə üzərində qasıq bölgəsində kiçik bir kəsik açılır. Bu kəsik, varikosel olan testis ətrafına yaxındır. Kəsik sonrası genişlənmiş damarlar təyin edilərək bağlanır və ya kəsilir. Beləliklə qan axını düzəlir, varikosel əlamətləri azalır və sperm istehsalı yaxşılaşa bilər.
Kəsik sonrası diqqətlə bağlanır və xəstə anestezinin təsiri keçdikdən sonra sağalma prosesinə başlayır. Qısa bir sağalma müddəti yaşanır və xəstə bir neçə həftə ərzində gündəlik fəaliyyətlərinə qayıda bilər. Varikosel ameliyatı, sonsuzluğu həll etmək və ağrını yüngülləşdirmək üçün təsirli bir müalicədir.
Varikosel Ameliyatı Sonrası İyileşme Süreci
Varikosel əməliyyatının ardından sağalma prosesi, diqqətli baxım və dincəlməyi əhatə edir. Əməliyyatdan sonrakı ilk bir neçə həftə, fiziki fəaliyyətlərdən uzaq durulmalıdır. Ağırlıq qaldırma, idman etmək və ya qarın bölgəsində strese səbəb ola biləcək hərəkətlər kimi fəaliyyətlər, sağalmanın qarşısını ala biləcəyi üçün məsləhət görülmür.
Skrotal dəstəkləyici geyimlər əməliyyat bölgəsindəki təzyiqi azaldır və sağalmayı sürətləndirir. Dəstəkləyicilər bir neçə həftə boyunca geyilməli və müddət həkim məsləhətinə görə tənzimlənməlidir.
Tez-tez Verilən Suallar
Varikosel öz-özünə keçərmi?
Xeyr, varikosel öz-özünə sağalmır. Bu vəziyyət, toplardamar klapanlarının pozulması ilə yaranır və zamanla irəliləyə bilər. Bəzi xəstələrdə əlamət görülməz ikən, bəzilərində testis kiçilməsi, sperm keyfiyyətində azalma və ağrı kimi problemlər ortaya çıxa bilər. Dolayısı ilə, əlamət göstərən və ya uşaq sahibi olmağı planlayan fərdlərin müalicə qiymətləndirməsi lazımdır.
Varikosel hər kişidə sonsuzluğa səbəb olurmu?
Xeyr, varikosel hər kişidə sonsuzluğa səbəb olmaz. Lakin orta və irəli dərəcəli hallarda testis temperaturunun yüksəlməsi və oksigen azalması sperm istehsalını təsir edə bilər. Bu da sperm sayında azalma, hərəkət qabiliyyətində azalma və morfologiya pozulmalarına səbəb olaraq kişi sonsuzluğuna töhfə verə bilər. Sperm analizi bu mövzuda məlumat verir və müalicəni yönləndirir.
Ameliyatdan sonra təkrarlanırmı?
Varikosel ameliyatı sonrası təkrar etmə riski istifadə olunan cərrahi üsula və cərrahin təcrübəsinə bağlı olaraq dəyişir. Mikroskopik varikoselektomi kimi irəliləmiş texnikalarda bu risk olduqca aşağıdır və adətən %1–2 səviyyəsindədir. Daha klassik cərrahi üsullarda isə nüks faizi daha yüksək ola bilər. Düzgün texnika ilə icra olunan bir ameliyat sonrası xəstələrin böyük əksəriyyəti qalıcı sağalma təmin edir.
Varikosel ameliyatı sonrası cinsi həyat necə təsirlənir?
Ameliyat sonrası cinsi funksiyalarda yaxşılaşma görülə bilər. Ağrıların azalması və sperm keyfiyyətinin artması, cütlərin cinsi həyatını müsbət təsirləndirə bilər.