Varikokel, kişilərdə görülən xayaların ətrafındakı damarlarda genişlənmə və bu damarlardakı qan axınının geri dönməsiylə yaranan bir vəziyyətdir. Adətən sol tərəfdə görülməkdədir, lakin nadir hallarda sağ tərəfdə də ortaya çıxa bilər. Varikokelin simptomları arasında xayalarda ağrı, şişlik, varis kimi hallar yer alır. Müalicə üsulları arasında isə embolizasiya və skleroterapi kimi seçimlər mövcuddur.
Varikokel Nədir?
Varikokel, skrotum (xaya torbası) içindəki venoz damarların (pampiniform pleksus) genişlənib qıvrımlı bir hal almasıyla yaranır. Bu vəziyyət, qıçlardakı varis yaranmasına bənzər şəkildə inkişaf edə bilər.
Venlər qanı xayalardan ürəyə daşıyarkən, kapakçıqların pozulması səbəbiylə qan geri qaça bilər və damarlarda yığılıb genişlənməyə səbəb olur.
Varikokel ergenlik dövründə görülür və zamanla irəliləyə bilər. Sol xayada daha yaygın görülməsinin səbəbi isə bu tərəfdəki toplardamarın anatomik quruluşudur.
Varikokel Simptomları Nələrdir?
Varikokel, skrotumda şişmə, ağrı və xayalarda istilik kimi simptomlarla ortaya çıxa bilər. Varikokelin yaygın simptomları aşağıdakılardır:
-
Xayalarda xüsusilə gün sonunda və ya ayaq üstə uzun müddət dayandıqdan sonra hiss edilən ağrı və ya narahatlıq
-
Skrotumda fərq edilən şişlik və dolğunluq hissi
-
Uzun müddətdə sonsuzluq (infertilite)
Varikokel Necə Yaranır?
Varikokel, xayalardakı toplardamar ağının genişləyib qanın geri axması nəticəsində yaranan bir vəziyyətdir. Adətən sol xayada daha tez-tez görülür və səbəbləri arasında genetik meyl, damar divarlarının zəifliyi mövcuddur.
Ayaq üstə uzun müddət dayanmaq, ağır qaldırmaq və ya intraabdominal təzyiqi artıran faktorlar da varikokelin inkişafına səbəb ola bilər. Asimptomatik olmasına baxmayaraq bəzi xəstələrdə xaya ağrısı və ya sonsuzluq şikayətləri görülür.
Yaygın varikokel səbəbləri arasında aşağıdakılar yer alır:
-
Toplardamarların struktur anormallikləri
-
Xaya damarlarında qan axınının geri qaçması
-
Uzun müddət dayanıqlıq
-
Ağır fiziki fəaliyyətlərdə iştirak
-
Genetik meyl
-
Xaya ətrafında olan qan damarlarının genişlənməsi
-
Hormon balanssızlıqları
Varikokel Necə Təyin Olunur?
Varikokel adətən bir fiziki müayinə zamanı müəyyən edilir. Xəstənin ayaq üstə olduğu zaman həkim xayaların şişkinliyini və genişlənmiş damarları yoxlayır. Varikokelin şiddəti və qan axışındakı nizamsızlıqlar, Doppler ultrasəs kimi görüntüləmə üsulları ilə də incələnir.
Varikokel şübhəsi üçün istifadə olunan metodlar bunlardır:
-
Skrotal ultrasəs
-
Xaya həcmi ölçmələri
-
Termoqrafiya
-
Semen analizi
-
Venografi
Varikokel Müalicə Yöntemləri Nələrdir?
Varikokel müalicə üsulları müxtəlif olub cərrahi və cərrahi olmayan seçimlər içərə bilir. Cərrahi müalicə seçimləri arasında mikrocərrahi varikoselektomiya, laparoskopik varikoselektomiya və perkutan embolizasiya mövcuddur.
Cərrahi olmayan müalicə seçimləri isə dərman müalicəsi, skleroterapiya və müdaxiləsiz üsullardan ibarətdir. Müalicə üsulu xəstənin vəziyyətinə, simptomların şiddətinə və varikokelin ölçüsünə görə müəyyən edilməlidir. Bu səbəbdən mütəxəssis bir həkim tərəfindən aparılacaq ətraflı bir qiymətləndirmə sonrası ən uyğun müalicə üsulunun təyin olunması vacibdir.
Varikokel Cərrahiyyəsi Necə İcra Olunur?
Varikokel cərrahiyyəsi (varikoselektomiya), adətən lokal ya da ümumi anesteziya altında icra edilən və varikokel xəstəliyini müalicə etmək üçün istifadə olunan bir cərrahi üsuldur. Əməliyyatda məqsəd, genişlənmiş damarları bağlamaq və qan axışını nizamlamaktır.
Əməliyyat zamanı, anesteziya altında olan xəstə üzərində qasıq bölgəsində kiçik bir kəsik açılır. Bu kəsik, varikokel olan xaya ətrafına yaxındır. Kəsik sonrası genişlənmiş damarlar tənzimlənir və ya bağlanır. Beləliklə qan axışı düzəlir, varikokel simptomları azalır və sperm istehsalı yaxşılaşa bilər.
Kəsik sonrası diqqətlə bağlanır və xəstə anestezinin təsiri keçirkeçəndən sonra sağalma prosesinə girir. Qısa bir sağalma dövrü yaşanır və xəstə bir neçə həftə içərisində günlük fəaliyyətlərinə qayıda bilər. Varikokel cərrahiyyəsi, sonsuzluğu aradan qaldırmaq və ağrını yüngülləşdirmək üçün təsirli bir müalicədir.
Varikokel Cərrahiyyəsi Sonrası Sağalma Prosesi
Varikokel əməliyyatı sonrası sağalma prosesi, diqqətli qayğı və istirahətə əsaslanır. Əməliyyatdan sonra ilk bir neçə həftə, fiziki fəaliyyətlərdən uzaq dayanılmalıdır. Ağırlıq qaldırma, idman etmə və ya qarın bölgəsində stress yarada biləcək məşqlər kimi fəaliyyətlər, sağalmanı gecikdirə biləcəyi üçün tövsiyə edilmir.
Skrotal dəstəkləyici geyimlər əməliyyat bölgəsindəki təzyiqi azaldır və sağalma müddətini sürətləndirir. Dəstəkləyicilər bir neçə həftə boyunca geyilməli və müddət həkim məsləhətinə görə ayarlanmalıdır.
Sıx Soruşulan Suallar
Varikokel öz-özünə keçərmi?
Xeyr, varikokel öz-özünə sağalmaz. Bu vəziyyət, toplardamar kapakçıqlarının pozulması ilə yaranır və zamanla irəliləyə bilər. Bəzi xəstələrdə simptomlar əlamət verməsə də, bəzilərində xaya kiçilməsi, sperm keyfiyyətində azalma və ağrı kimi hallar ortaya çıxa bilər. Dolayısıyla, simptom göstərən və ya uşaq sahibi olmağı planlayan fərdlərin müalicəyə tabe olması vacibdir.
Varikokel hər kişidə sonsuzluq yaradırmı?
Xeyr, varikokel hər kişidə sonsuzluğa səbəb olmaz. Lakin orta və irəli dərəcələrdə vəziyyətlərdə xaya temperaturun artması və oksigen azalması sperm istehsalını təsir göstərə bilər. Bu da sperm sayında azalma, hərəkət qabiliyyətində eniş və morfoloji pozulmalara səbəb olaraq kişi sonsuzluğuna səbəb ola bilər. Sperm analizi bu barədə məlumat təmin edir və müalicəni istiqamətləndirir.
Əməliyyatdan sonra təkrar edir mi?
Varikokel əməliyyatından sonra təkrar etmə riski istifadə olunan cərrahi üsula və cərrahın təcrübəsinə bağlı olaraq dəyişir. Mikroskopik varikoselektomiya kimi inkişaf etmiş texnikalarda bu risk çox aşağıdır və adətən %1–2 səviyyəsindədir. Daha klassik cərrahi üsullarda isə nüks oranı daha yüksək ola bilər. Doğru texnikayla icra olunan bir əməliyyatdan sonra xəstələrin böyük əksəriyyəti daimi sağalma təmin edir.
Varikokel əməliyyatından sonra cinsi həyat necə təsirlənir?
Əməliyyatdan sonra cinsi funksiyalarda yaxşılaşma görülə bilər. Ağrıların azalması və sperm keyfiyyətinin artması, cütlərin cinsi həyatını olumlu təsir edə bilər.