Retinoblastoma, uşaqlıq dövründə rast gəlinən, gözün retina qatında inkişaf edən bədxassəli bir şişdir. Erkən mərhələdə fərq edilərsə, həm uşağın həyatını, həm də görmə funksiyalarını qoruyub saxlamaq mümkün ola bilər. Buna görə retinoblastoma haqqında düzgün və etibarlı məlumata malik olmaq, xüsusən valideynlər üçün əhəmiyyətlidir.
Retinoblastoma Nədir?
Retinoblastoma, gözün arxa hissəsində yerləşən və görmə funksiyasında əsas rol oynayan retina qatında inkişaf edən bir şişdir. Retina, işığı algılayaraq beyinə ötürən hüceyrələrdən ibarətdir. Bu hüceyrələrdə meydana gələn genetik bir pozğunluq nəticəsində nəzarətsiz hüceyrə çoxalması meydana gələ bilər və retinoblastoma ortaya çıxa bilər.
Xəstəlik adətən körpəlik dövründə və erkən uşaqlıq dövründə görülə bilər. Tək gözdə (unilateral) ya da hər iki gözdə (bilateral) inkişaf edə bilər. Hər iki gözün tutulduğu hallarda genetik keçid ehtimalı da yüksək ola bilər.
Retinoblastoma Nə üçün Olur?
Retinoblastomanın əsas səbəbi, RB1 adlanan bir genin mutasiyaya uğramasıdır. Bu gen, retina hüceyrələrinin nəzarətsiz şəkildə çoxalmasını əngəlləyən bir vəzifə yerinə yetirir. Genetik strukturdakı bu pozğunluq iki fərqli şəkildə ortaya çıxa bilər:
-
Qalıtsal (genetik) retinoblastoma: Ailə üzvlərindən keçən genetik mutasiya nəticəsində inkişaf edə bilər. Bu halda xəstəlik hər iki gözü də təsir edə bilər və daha erkən yaşda görülə bilər.
-
Sporadik (təsadüfi) retinoblastoma: Ailə hekayəsi olmadan, yalnız retina hüceyrələrində meydana gələn mutasiya nəticəsində inkişaf edə bilər. Çox vaxt tək göz tutumu görülür.
Ailə hekayəsi olan şəxslərdə erkən və müntəzəm göz müayinələri vacibdir.
Retinoblastomanın Əlamətləri Nələrdir?
Retinoblastoma əlamətləri çox vaxt valideynlərin diqqətini çəkən vizual simptomlarla ortaya çıxır. Ən çox rast gəlinən əlamətlər bunlardır:
-
Göz bəbəyində ağ əks (leukokori): Fotoşəkil çəkilərkən flaşda ağ parlaq xəttin fərq edilməsi ən əhəmiyyətli simptomlardan biridir.
-
Göz kayması (şaşılıq): Xüsusilə daha əvvəl olmayan göz kaymalarının ortaya çıxmasına diqqət edilməlidir.
-
Gözdə qızarıqlıq və ya şişkinlik: Səbəbi açıqlana bilməyən, uzun müddət keçməyən qızarıqlıqlar əhəmiyyətlidir.
-
Görmə ilə bağlı problemlər: Körpələrdə dolaylı olaraq; oyuncaqlara fokuslana bilməmək, tək gözü örtmək kimi əlamətlər görülə bilər.
-
İşığa qarşı həssaslıq
Retinoblastoma Necə Diaqnoz Edilir?
Retinoblastoma diaqnozu, ətraflı bir göz müayinəsi ilə qoya bilər. Göz dibi qiymətləndirilməsi, diaqnoz prosesinin əsasını təşkil edir. Zəruri hesab olunan hallarda diaqnozu dəqiqləşdirmək və xəstəlik yayılımını qiymətləndirmək məqsədi ilə əlavə tədqiqatlar edilə bilər.
Diaqnoz prosesində:
-
Göz daxili strukturlar ətraflı olaraq araşdırılır
-
Görüntüləmə metodlarından istifadə edilə bilər
-
Genetik qiymətləndirmə lazım ola bilər
Retinoblastomanın Müalicəsi Necə Planlanır?
Retinoblastoma müalicəsi; xəstəliyin mərhələsi, şişin ölçüsü, tək və ya iki gözün təsirlənib-təsirlənməməsi və uşağın ümumi sağlamlıq vəziyyəti kimi bir çox amillər nəzərə alınaraq planlanır. Müalicə prosesi, multidisipliner bir yanaşma tələb edir.
-
Kemoterapi: Şişin kiçildilməsi və ya nəzarət altına alınması məqsədi ilə istifadə edilə bilər.
-
Lazer müalicəsi və kriyoterapi: Daha kiçik və məhdud şişlərdə seçilə bilən lokal müalicə metodlarıdır.
-
Radioterapiya: Xüsusi və məhdud hallarda dəyərləndirilir.
-
Cərrahi müalicə: İrəliləmiş dövrlərdə, gözün görmə funksiyasının qorunmadığı hallarda seçilə bilər.
Ən Çox Verilən Suallar
Retinoblastoma genetikdirmi?
Bəzi retinoblastoma halları genetik keçidlidir. Xüsusilə hər iki gözün təsirləndiyi hallarda genetik dəyərləndirmə edilməlidir.
Retinoblastoma hansı yaşda görülür?
Retinoblastoma adətən doğumdan sonrakı ilk illərdə, 5 yaşdan kiçik uşaqlarda görülür. Halların bir qismi körpəlik dövründə diaqnoz alır.
Retinoblastoma tək gözdəmi yoxsa iki gözdəmi görülür?
Retinoblastoma tək gözdə olacağı kimi hər iki gözdə də görülə bilər. Hər iki gözün tutulduğu hallarda genetik keçid ehtimalı daha yüksək ola bilər və izləmə prosesi daha yaxından planlanır.
Retinoblastoma müalicəsi nə qədər davam edir?
Müalicə müddəti; xəstəliyin mərhələsinə, tətbiq edilən metodlara və müalicəyə verilən cavaba görə dəyişə bilər. Bəzi xəstələrdə qısa müddətli müalicə kifayət edərkən, bəzi hallarda daha uzun bir izləmə prosesi lazım ola bilər.
