Ayağa Qalxdıqda Göz Qaralması Nəyə Görə Baş Verir?

Ayağa qalxdıqda yaşanan ani göz qaralması, qan təzyiqindəki dəyişikliklərdən qaynaqlana bilər. Bədən pozisiyanızı dəyişdirdikdə, ayağa qalxdıqda, qan bacaklara doğru axışında bir az gecikmə ola bilər və bu, beyinə yetərincə oksigen çatmamasına səbəb ola bilər. Göz qaralması adətən bir neçə saniyədən bir neçə dəqiqəyədək davam edə bilər. Təhlükəli deyil, ancaq davamlı təkrarlanması halında bir mütəxəssisə müraciət edilməsi tövsiyə olunur.

Göz Qaralması Nədir?

Göz qaralması; görmə sahəsində ani bulanma, qara nöqtələr və ya qısa müddətli korluq hissi ilə xarakterizə olunur. Göz qaralması adətən qısa müddətli bir haldır və ani hərəkətlər nəticəsində yarana bilər. Bunlar arasında əyilib sürətlə qalxma, yataqdan ani qalxma kimi hallar yer alır. Aşağı təzyiq, hipoglisemiya, həddindən artıq yorğunluq və yuxusuzluq da bu hala səbəb ola bilər.

Göz Qaralması Çeşidləri Nələrdir?

Göz qaralması durumunda müxtəlif tiplər mövcuddur və bu tiplərin təsirləri nəzərə alınmalıdır.

Təzyiq və şəkər səviyyələrindəki dalğalanmaların səbəb olduğu ürək bulanması ilə göz qaralması müşahidə edilə bilər. Baş ağrısı da bu hala əlavə olaraq migren zamanı baş verə bilər. Bu əlamətlər, bir nevroloji xəstəliyin mövcudluğunu göstərə bilər.

Göz qaralması durumunda tez-tez yaşanan bir başqa əlamət də qulaq çınlamasının müşayiət etdiyi haldır.

Ayağa qalxdıqda yaşanan göz qaralması sıx rast gəlinən bir haldır. Bu halın əsas səbəbi, şəxsin ani olaraq ayağa qalxması ilə birgə təzyiqin birdən düşməsi və beyinə yetərincə qan axışının təmin olunmamasıdır. Bu hala baş gicəllənməsi və ürək bulanması da müşayiət edə bilər.

Ayağa Qalxdıqda Göz Qaralması Nəyə Görə Baş Verir?

Ayağa qalxdıqda yaşanan göz qaralmasının geniş yayılmış səbəbi, qan təzyiqində ani düşüşdür. Uzun müddət hərəkətsizlik, aclıq, susuzluq və daxili qulaq problemləri kimi vertiqo da səbəb ola bilər. Bununla yanaşı, diabet və yuxusuzluq kimi amillər də rol oynaya bilər. 

Göz qaralmasının geniş yayılmış səbəbləri aşağıdakılardır:

• Ortostatik hipotansiyon: Ayağa qalxdıqda qan bacaklarda yığılır və beyinə gedən qan azalır. Bu vəziyyət tez-tez qarşılaşılan səbəbdir.

• Anemiya: Qandakı oksigen daşıma qabiliyyətinin azalması gözlərdə qaralma və halsızlığa səbəb ola bilər.

• Hipoglisemiya: Aclıq vəziyyətinə və ya diabet müalicəsinə bağlı inkişaf edən aşağı şəkər göz qaralmasına səbəb ola bilər.

• Dehidrasiya: Yetersiz maye qəbulu, aşırı tərləmə və ya ishal kimi hallar təzyiqin düşməsinə və göz qaralmasına səbəb ola bilər.

• Ürək-damar xəstəlikləri: Ritim pozuqluğu, ürək qapaq xəstəlikləri və ya damar daralmaları göz qaralmasıyla birlikdə çaşqınlıq və nəfəs darlığı yarada bilər.

• Nevroloji xəstəliklər: Nadirkən asda beyin və sinir sistemi xəstəlikləri ani görmə itkilərinə səbəb ola bilər.

Ayağa Qalxdıqda Göz Qaralması Necə Diaqnoz Edilir?

 Ayağa qalxdıqda göz qaralması, fərqli sağlamlıq problemlərinin əlaməti ola biləcəyi üçün səbəbinin doğru şəkildə araşdırılması lazımdır. Diaqnoz üçün sırasıyla bu addımlar izlənir:

• Ətraflı hekayə və fiziki müayinə: Uzmаn, göz qaralmasının nə sıxlıqla yaşandığını, nə qədər sürdüyünü və birgə baş gicəllənməsi, çaşqınlıq, bayılma kimi əlavə şikayətlər olub olmadığını sorğulаyır.

• Qan təzyiqi ölçmələri: Oturarkən və ayağa qalxdıqdan sonrakı dəqiqələrdə təzyiq ölçülərək ortostatik hipotansiyon varlığı araşdırılır. Bu metod göz qaralmasının tez-tez səbəbi olan ani təzyiq düşüklüyünü ortaya qoya bilər.

• Qan tәhlillәri: Tam qan sayımı ilə qanazlığı və ya infeksiya varlığı qiymətləndirilir. Qan şəkəri ölçümü hipoglisemiya ehtimalını göstərir. Vitamin və mineral səviyyələri də incələnir.

• Ürək-damar yoxlamaları: Ürək ritm pozuqluqları, qapaq xəstəlikləri və ya dövran problemlərini aşkar etmək üçün EKG, ritm Holter cihazı və ekokardiyografi edilir.

• Nevroloji qiymətləndirmələr: Göz qaralması tez-tez təkrarlanır, baş gicəllənməsi və dəngəsizliklə birlikdə görülürsə, nevroloji testlər tələb oluna bilər. Lazım gəldikdə beyin MR’ı və ya BT kimi görüntüləmə metodları tətbiq edilərək sinir sistemi xəstəlikləri araşdırılır.

• Digər əlavə tədqiqatlar: Həkimin dəyərləndirməsinə görə tiroid funksion testləri, elektrolit balans ölçmәlәri və ya endokrinoloji yoxlamalar da edilə bilər.

Ayağa Qalxdıqda Yaşanan Göz Qaralması Necə Qarşısı Alınar?

Ayağa qalxarkən meydana gələn göz qaralmasının qarşısını almaq üçün bir neçə təsirli metod var.

Uzun müddət oturduqdan sonra birdən ayağa qalxmaq, qan təzyiqində ani bir düşüşə səbəb ola bilər. Yavaş-yavaş ayağa qalxmaq və bədənin adaptasiyasını təmin etmək göz qaralmasını azaltmağa kömək edə bilər.

Göz qaralmasını qarşısının alınmasının təsirli bir yolu da mütəmadi idman etməkdir. İdman, qan dövranını artıraraq bədənin daha yaxşı oksigen almasını təmin edər və beləliklə qan təzyiqini tənzimləyərək göz qaralmasını qarşısını ala bilər.

Qidalanma da göz qaralmasını nəzarət etməkdə önəmli bir faktordur. Bələtli qidalanma, aşağı qan şəkərini qarşısının alınması baxımından əhəmiyyətlidir. Şəkərli atıştırmalıklardan qaçmaq və kompleks karbohidratlar ilə protein baxımından zəngin yeməklər qəbul etmək qan şəkərinin tarazda saxlanılmasına kömək edə bilər.

Bədəni yetərincə hidратasiya etmək də göz qaralmasını azaltmada təsirldir. Yetərli miqdarda su içmək, qan həcmini qorumağı və qan təzyiqinin düşməsini qarşısını alar. 

Yüksək təzyiq və diabet kimi sağlamlıq problemləriniz varsa, mütləq həkiminizə müraciət edin. Sağlıq mütəxəssisinizin verəcəyi məsləhətlərə uyarak, göz qaralmasıyla başа çıxmаnız və bunun altında yatan potansial sağlamlıq problemlərini aradan qaldırmanız asan olacaqdır.

Çox Verilən Suallar

Baş gicəllənməsi və göz qaralması niyə birlikdə görülür?

Beynə yetərli miqdarda qan və oksigen çatmadıqda həm görmə funksiyaları, həm də dəngə sistemi təsirlənə bilər. Buna görə baş gicəllənməsi ilə göz qaralması adətən eyni anda meydana çıxır və çox vaxt ortostatik hipotansiyonun tipik əlamətidir.

Anlıq göz qaralması hansı xəstəliklərin əlaməti ola bilər?

Dəmir çatışmazlığı anemiyası, aşağı qan şəkəri, təzyiq nizamsızlıqları və ürək ritm pozuqluqları ani göz qaralmasına səbəb ola bilər. Nadirkən sinir sistemi xəstəlikləri də göz qaralmasının altında yata bilər.

Ayağa qalxdıqda göz qaralması uşaqlarda da görülə bilərmi?

Bəli, sürətli böyümə dövründə və ya yetərincə maye qəbul etməyən uşaqlarda göz qaralması yaşana bilər. Uşaqlarda bu hal tez-tez təkrarlanarsa, qanazlığı və ya təzyiq problemləri baxımından qiymətləndirilməsi lazım ola bilər.

Göz qaralmasının qarşısını almaq üçün gündəlik həyatda nələrə diqqət edilməli?

Ani hereketlerden kaçınmak, bol maye tüketmek, mütəmadi ve dengeli beslenmek göz qaralmasının qarşısının alınmasında təsirldir. Yetərincə uyku almak, mütəmadi idman yapmak ve dönemsel sağlık kontrollerine gitmek rizin azalmasına destek olur.