Səhərlər istirahət etmiş və enerjili bir şəkildə oyanmaq, həm fiziki, həm də zehni sağlamlıq baxımından önəmli bir göstəricidir. Lakin bir çox şəxs, kifayət qədər uzun müddət yatdığını düşündüyünə baxmayaraq səhərlər özünü yorğun, hədər və istəksiz hiss etdiyini ifadə edə bilməkdədir. Səhərlər yorğun oyanmaq, yalnız yuxusuzluqla bağlı olmayabilir. Stres, yuxu keyfiyyəti, həyat tərzi vərdişləri və bəzi fizioloji faktorlarla əlaqəli çox yönlü bir vəziyyətdir.
Stres və Yuxusuzluq Səhər Yorğunluğuna Necə Təsir Edir?
Stres və yuxusuzluq, səhərlər yorğun oyanmanın ən geniş yayılmış səbəbləri arasında yer almaqdadır. Gün ərzində keçən şiddətli stres, zehnin gecə boyu rahatlamasını çətinləşdirə bilər. Bu vəziyyət, yuxuya getmə müddətinin uzanmasına və yuxunun tez-tez bölünməsinə səbəb ola bilər.
Stres altında olan şəxslərdə:
-
Yuxuya getmək çətin ola bilər
-
Gecə boyunca səthi yuxu görülə bilər
-
Dərin və istirahət etdirici yuxu mərhələləri qısala bilər
Bu vəziyyət, səhər vaxtlarında zehni yorğunluq və bədən halsızlığı ilə oyanmağa səbəb ola bilər.
Yuxu Apnesi Səhər Yorğunluğuna Necə Təsir Edir?
Yuxu apnesi, yuxu zamanı nəfəs almanın qısa müddətli olaraq dayanması və ya səthi hala gəlməsidir. Bu vəziyyət, gecə boyunca yuxunun dəfələrlə bölünməsinə səbəb ola bilər. Şəxs çox vaxt bu nəfəs dayanmaqlarının fərqində olmasa da, bədən yetərincə istirahət edə bilmir.
Yuxu apnesi olan şəxslərdə:
-
Gecə yuxusu tez-tez kəsintiyə uğraya bilər
-
Dərin və istirahət etdirici yuxu mərhələlərinə keçiş çətinləşə bilər
-
Səhərlər aşkar yorğunluq və halsızlıq hissi görülə bilər
Nəfəsin nizamlı şəkildə davam edə bilməməsi, bədənin gecə boyunca oksigenlənməsini də təsir edə bilər. Bu vəziyyət, səhər saatlarında istirahət etmədən oyanma, baş ağrısı, diqqət mərkəzləşmə çətinliyi və gün ərzində davam edən yorğunluq hissi ilə özünü göstərə bilər.
Səhərləri Yorğun Oyanmanın Yaygın Səbəbləri Nələrdir?
- Yuxu Keyfiyyətinin Aşağı Olması
Yuxu keyfiyyəti; yuxu mühiti, yuxuya getmə müddəti və gecə boyunca yuxunun kəsintiyə uğramaması kimi faktorlarla birbaşa əlaqələndirilir. Səs-küylü mühitlər, işıq təsirinə məruz qalma, konforsuz yataq və yastıq seçimi yuxu keyfiyyətini mənfi təsir edə bilər.
Eyni zamanda yuxu öncəsi intensiv ekran istifadəsi, melatonin ifrazını basqılaya bilər və yuxuya keçişi gecikdirə bilər. Bu vəziyyət, gecə boyunca yetərincə istirahət etməməyə və səhər yorğunluğuna zəmin hazırlaya bilər.
- Qeyri-müntəzəm Yuxu Saatları və Bioloji Ritm
Yuxu-oyanma dövrü, bədənin bioloji ritmi ilə yaxından əlaqəlidir. Xüsusilə yuxu saatları arasında böyük fərqlər olması, səhərləri yorğun oyanma şikayətini arta bilər.
Səhərləri Yorğun və Ağrılı Oyanmaq Nəyi Bildirir?
Səhərlər yorğun olmaq, bədəndə ağrı, hikmətsizlik və ya sərtlik hissi ilə oyanmaq, çox vaxt yuxu prosesinin bədən üzərində yetərincə istirahət etdirici təsir yaratmadığını düşündürür. Bu vəziyyət, tək başına bir hastalık göstəricisi olmanın yanı sıra əzələ-iskelet sistemi, yuxu pozisyonu, yuxu mühiti və həyat vərdişləri ilə əlaqəli müxtəlif faktorların bir araya gəlməsi ilə ortayı çıxa bilər.
- Əzələ və Birlik Sərtliyi
Gecə boyunca uzun müddət eyni mövqedə qalmaq, əzələlərin və birliklərin yetərincə rahatlamamasına səbəb ola bilər. Xüsusilə səhər saatlarında hiss edilən boyun, çiyin, bel və ya arx ağrıları; əzələlərdə birikən çəkinin və dolaşımın zəifləməsinin nəticəsi olaraq görülə bilər. Bu hikmətsizlik hissi əsasən gün ərzində hərəkət etdikdə azala bilər.
- Yanlış Yuxu Pozisyonları
Yuxu zamanı belin təbii əyriliyinin qorunmaması, əzələ və bağ toxumaları üzərində əlavə yük yarada bilər. Yanlış pozisyonda yatmaq, gecə boyunca əzələlərin istəksiz olaraq yığılmış qalmasına və səhər ağrılı oyanmaya səbəb ola bilər.
- Yataq və Yastıq Seçimi
Bədən quruluşuna uyğun olmayan yataq və yastıq istifadəsi, yuxu müddətində yetərli dəstəyi təmin edə bilməməsinə səbəb ola bilər. Bel hizasının pozulması, əzələlərin istirahət edə bilməməsi ilə nəticələnərək səhərləri həm yorğun, həm də ağrılı oyanma şikayətini arta bilər.
- Yuxu Keyfiyyətinin Aşağı Olması
Gecə boyunca tez-tez oyanmaq və yuxunun bölünməsi, əzələlərin və sinir sisteminin tam olaraq istirahət etməsini əngəlləyə bilər. Bu halda şəxs, kifayət qədər uzun müddət yatmış olsa belə səhəri istirahət etmir hiss edə bilər və bədəndə yayılmış ağrı hissi yaranabilir.
- Gündəlik Həyat Vərdişlərinin Təsiri
Gün ərzində uzun müddət hərəkətsiz qalmaq, masa başı işləmək, stres və əzələ sıxlığı da gecə yuxusuna əks etdirə bilər. Bu faktlar, səhərləri yorğunluqla birlikdə bədəndə ağrıların daha aşkar hiss edilməsinə səbəb ola bilər.
Həyat Tərzi və Qidalanma Vərdişlərinin Təsiri Nələrdir?
Gün ərzində mənimsənilən həyat tərzi və qidalanma vərdişləri, yuxu keyfiyyətini və bədənin gecə boyunca özünü yeniləmə qabiliyyətini birbaşa təsir edə bilər. Bu səbəblə gündəlik rutinlər, səhər hiss edilən enerji səviyyəsi üzərində müəyyənləşdirici rol oynar.
- Qeyri-müntəzəm Gündəlik Rutun və Hərəkətsizlik
Gün ərzində yetərli fiziki fəaliyyətin olmaması, bədənin təbii yuxu-oyanma dövrünü mənfi təsir edə bilər. Uzun müddət hərəkətsiz qalmaq, əzələlərin yetərincə işləməməsinə və dolaşımın zəifləməsinə səbəb ola bilər. Bu vəziyyət, gecə yuxusunun dərinliyini azaldaraq səhərləri yorğun və istəksiz oyanmağa zəmin hazırlaya bilər.
- Gec Saatlarda və Ağır Qidalanma
Axşam saatlarında istehlak olunan ağır, yağlı və ya çətin həzm olunan qidalar, gecə boyunca həzm sisteminin aktiv qalmasına səbəb ola bilər. Bədənin istirahət prosesinə keçə bilməməsi, yuxunun bölünməsinə və səhər istirahət etmə hissinin azalmasına səbəb ola bilər.
- Kafein və Stimulyant Maddələrin Təsiri
Kafein tərkibli içkilər, mərkəzi sinir sistemi üzərində stimulyator təsir göstərərək yuxuya getməyi gecikdirə bilər. Günün irəliləyən saatlarında istehlak olunan çay, qəhvə və ya enerji içkiləri, gecə yuxusunun keyfiyyətini azalda bilər.
- Kifayətsiz Maye İstehlakı
Gün boyu yetərli miqdarda maye alınmaması, bədənin ümumi balansını təsir edə bilər. Yüngül dərəcədə maye itkisi belə gecə boyunca əzələ dəstələmləri, ağız quruluğu və ya narahat yuxuya səbəb ola bilər. Bu vəziyyət, səhər saatlarında halsızlıq və yorğunluq hissi ilə oyanmağa səbəb ola bilər.
- Alkoqol və Gecə Yuxusu
Alkoqol, ilk etapda yuxuya keçişi asanlaşdırır kimi görünse də yuxu mərhələlərini mənfi təsir edə bilər. Gecə boyunca yuxunun tez-tez bölünməsinə səbəb olan alkoqol istehlakı, dərin və istirahət etdirici yuxunun azalmasına səbəb ola bilər.
- Streslə Mübarizə Vərdişləri
Gündəlik həyatda stresin kifayət qədər idarə olunmaması, zehni gərginliyin gecə yuxusuna qatılmasına səbəb ola bilər. Həyat tərzində stress idarəsinə yönəlik vərdişlərin olmaması, bu vəziyyəti daha müəyyən hala gətirə bilər.
Tez-tez Verilən Suallar
Səhərləri yorğun və ağrılı oyanmaq nə ilə əlaqəli ola bilər?
Bu vəziyyət çox vaxt yuxu pozisyonu, yataq və yastıq seçimi ya da əzələ-iskelet sistemi ilə əlaqəli faktorlarla bağlıdır. Gecə boyunca bədənin yetərincə dəstəklənməməsi, səhər sərtlik və ağrı hissinə səbəb ola bilər.
Həyat tərzi səhər yorğunluğunu təsir edirmi?
Gündəlik həyat vərdişləri, yuxu keyfiyyəti üzərində birbaşa təsirə malikdir. Qeyri-müntəzəm yuxu saatları, gec saatlarda ağır qidalanma, həddindən artıq kafein istehlakı və hərəkətsiz həyat tərzi səhər yorğunluğunu artıra bilər.
Səhər yorğunluğu yaşa bağlı olaraq artarmı?
Yaş irəlilədikcə yuxu müddəti və dərinliyi dəyişə bilər. Bu durum, bəzi fərdlərdə səhərlər daha yorğun oyanma hissinin artmasına səbəb ola bilər; amma bu vəziyyət yaşın təbii bir nəticəsi olaraq qiymətləndirilməməlidir.
Səhər yorğunluğu psixoloji durumlarla əlaqəli ola bilərmi?
Zehni gərginlik və şiddətli stres, yuxu prosesini təsir edərək səhər yorğunluğuna səbəb ola bilər. Psixoloji yükün gecə yuxusuna yansıması, istirahət etmiş oyanmağı çətinləşdirə bilər.
