Genel Anestezi

Tarihsel süreçler boyunca hastaların cerrahi müdahalelerden kaçınmasına yol açan ağrıyı önlemek adına bir yol aranmış, genel anestezinin bulunuşu ile birlikte operasyon süreçleri konforlu ve güvenli bir hal almıştır. Yıllar içerisinde teknolojik gelişmeler ışığında yöntem olarak gelişen genel anestezi, günümüzde anestezi uzmanı kararı ile birçok farklı operasyonda kullanılabilmektedir.

Genel Anestezi Nedir?

Genel Anestezi, damar yolundan verilen ilaç ve-veya nefes yoluyla solutulan anestezik gaz yardımı ile sağlanan tam uyku hali olarak tanımlanabilir. Bu uyku hali ile gerekli operasyon, ağrı duyusu ve hareket ortadan kaldırılarak sağlanabilmektedir. Ağrılı cerrahi işlem sırasında uyutulan hasta, işlem boyunca anestezi uzmanı tarafından takip ve tedavi edilir, genel anestezi sonrası uyandırılır. 

Genel Anesteziye Nasıl Karar Verilir?

Lokal anesteziden farklı olarak operasyon esnasında hastanın bilincinin tümüyle kapalı olduğu genel anestezi yönteminin uygulanmasına dair hastanın genel durumunu ve tercihini de göz önünde bulundurarak karar verecek olan anestezi doktorudur. Ameliyat kararı verildikten sonra hasta, ameliyat öncesinde mutlaka anestezi uzmanı tarafından değerlendirilir. 

Anestezi kararından önce hasta muayene edilir, gerekli test örnekleri alınır ve anestezi uzmanıyla görüşmesi sağlanır. Bu süreç sonrasında hastanın anestezi riski belirlenir, hasta bilgilendirilerek olası riskler anlatılır. Gerekli görüldüğünde hastanın ek hastalıkları için ilgili branştan konsültasyon istenir.

Genel Anestezi Nasıl Uygulanır?

Genel anestezi uygulamasına anestezi uzmanı tarafından karar verilen hasta, ameliyathaneye alınır. Hastaya ameliyat süresince yaşamsal fonksiyonlarının izlenebilmesi adına gerekli olan cihazlar bağlanır. Hasta damar yolundan verilen ilaç yardımıyla uyku haline sokulur. Hasta uyuduktan sonra, uyku durumunda solunumunun sağlanması adına soluk borusuna tüp yerleştirilir. Hastanın uyku hali gerekli uygulamalarla işlem sonuna dek anestezi uzmanının takibinde devam ettirilir.

Ameliyatın ardından anestezik gaz salınımı sona erdirilir. Hastaya tüp yardımıyla uyanana dek oksijen verilir. Genel anestezi sonrası uyanma haline geçen, bilinci ve solunumu yeterli seviyeye ulaşan hastanın soluk borusundaki tüp anestezi uzmanı tarafından çıkarılır.

Genel Anestezi Kimlere Uygulanmaz? 

Amerikan Anestezi Derneği tarafından hasta risk düzeyleri ASA sınıflaması adı verilen skorlar ile belirlenmiştir. Bu sınıflama çerçevesinde hasta yüksek risk grubunda yer alıyorsa ve genel anestezi yönteminde karar kılındıysa, anestezi uzmanı karşılaşılabilecek olası problemleri belirler ve hasta için gerekli konsültasyonları yaptırdıktan sonra, ilgili branş önerileri doğrultusunda bu problemlere ilişkin gerekli önlemleri alarak riski azaltmaya çalışır.

Genel anesteziye uygun olmayan hasta sayısı oldukça azdır. Dolayısıyla belirli bir grup hasta için genel anestezinin uygun olmamasından söz edilememekle birlikte, bu konuda uygun kararı verecek olan anestezi uzmanıdır.

Genel Anestezi Sonrası Süreç Nasıldır?

Operasyon başarıyla tamamlandıktan sonra hastanın uyanması ve iyileşme süreci başlar. Genel anestezi sonrası hastalar genellikle kısa süreliğine anestezi uzmanlarının gözetiminde bir uyanma odasında tutulur. Bu süreçte, hastanın solunumu, kalp atışları, tansiyonu ve bilinç durumu düzenli olarak izlenir. Solunum yeterli hale geldiğinde ve hasta çevresine tepki vermeye başladığında boğazına yerleştirilen solunum tüpü çıkarılır.

Genel anestezinin etkileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Uyanma sonrası ilk saatlerde sersemlik, baş dönmesi, mide bulantısı gibi belirtiler normal kabul edilir. Bu etkiler genellikle kısa sürede geçer, ancak bazı kişilerde daha uzun sürebilir. Operasyon türüne ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak, anestezi sonrası tam iyileşme süreci farklılık gösterebilir.

Genel Anestezi Vücuttan Nasıl Atılır?

Genel anestezi sırasında kullanılan ilaçlar ve gazlar, vücut tarafından zamanla metabolize edilerek atılır. Anestezik gazların büyük bir bölümü solunum yoluyla dışarı verilirken, damar yolundan verilen ilaçlar karaciğer ve böbrekler yoluyla vücuttan uzaklaştırılır. Bu sürecin hızı, hastanın yaşı, kilosu, genel sağlık durumu ve organ fonksiyonlarına bağlıdır.

Vücudun anestezik maddeleri atmasını desteklemek için bol su içilmesi, hafif yürüyüşler yapılması ve düzenli nefes egzersizleri önerilir. Böbrek ve karaciğer fonksiyonları yetersiz olan hastalarda bu atılım süreci daha uzun olabilir. Anestezi uzmanı, hastanın durumuna göre bu süreci yakından takip eder.

Genel Anestezi Sonrası Yan Etkiler

Her tıbbi uygulamada olduğu gibi genel anestezi sonrası da bazı yan etkiler yaşanabilir. Yan etkiler çoğunlukla geçici ve hafif etkiler olsa da, nadiren daha ciddi durumlar da ortaya çıkabilir. Genel anestezi sonrası sık görülen yan etkiler:

• Bulantı ve kusma
• Boğazda tahriş veya ağrı
• Sersemlik ve baş dönmesi
• Kas ağrıları
• Hafıza karışıklığı veya geçici bilinç bulanıklığı
  
  

Daha ciddi komplikasyonlar arasında alerjik reaksiyonlar, solunum sorunları, tansiyon düşüklüğü ya da kalp ritmi bozuklukları bulunabilir. Bu nedenle hastalar operasyon sonrası birkaç saat boyunca yakından izlenir.

Genel Anestezi Alerjisi Nedir?

Bazı hastalarda kullanılan anestezik maddelere karşı nadir de olsa alerjik reaksiyonlar gelişebilir. Bu durum, "genel anestezi alerjisi" olarak adlandırılır. Bu tür reaksiyonlar hafif kaşıntıdan, ciddi solunum problemlerine veya hayati tehlike yaratabilecek anafilaksi tablosuna kadar geniş bir yelpazede seyredebilir.
Alerji riski taşıyan hastalar için operasyon öncesi mutlaka detaylı bir anestezi değerlendirmesi yapılır. Daha önceki anestezi deneyimleri, kullanılan ilaçlara verilen tepkiler, aile öyküsü ve alerji geçmişi sorgulanır. Riskli durumlarda özel önlemler alınarak alerji riski minimuma indirilmeye çalışılır.

Sık Sorulan Sorular

• Genel anestezi sonrası uyandıktan sonra ne kadar sürede normal yaşama dönülür?

Genel anestezi sonrası iyileşme süreci operasyona ve hastanın sağlık durumuna bağlı değişir. Küçük ve kısa süren operasyonlarda hasta birkaç saat içinde taburcu olabilirken, daha büyük cerrahilerden sonra hastanede birkaç gün gözetim altında tutulabilir. İlk günlerde hafif sersemlik, yorgunluk ve odaklanma sorunları yaşanması normaldir.
 

• Genel anestezi ile ilgili riskleri en aza indirmek için neler yapılabilir?

Anestezi uzmanı, hastanın tüm tıbbi geçmişini değerlendirerek olası riskleri önceden belirlemeye çalışır. Kullanılan ilaçlar, kronik hastalıklar, alerjiler ve sigara-alkol kullanımı gibi faktörler anestezi planlamasında kritik rol oynar. Aynı zamanda operasyon öncesi bazı tetkikler ve gerektiğinde ilgili branşlardan konsültasyonlar da bu riskleri azaltmaya yardımcı olur.

• Genel anestezi sonrası hafıza kaybı yaşanır mı?

Bazı hastalarda özellikle yaşlı bireylerde, genel anestezi sonrası geçici hafıza problemleri görülebilir. Bu durum birkaç gün içerisinde düzelir. Ancak bazı araştırmalar, çok uzun süren veya tekrarlayan genel anestezilerin ileri yaşlarda bilişsel işlevleri olumsuz etkileyebileceğini göstermektedir. Bu nedenle riskli hastalarda ameliyat kararı multidisipliner değerlendirme ile verilmelidir.

• Genel anestezi hamilelerde uygulanabilir mi?

Hamilelik sırasında zorunlu bir cerrahi müdahale gerekiyorsa, genel anestezi dikkatle uygulanabilir. Her zaman öncelik annenin ve bebeğin güvenliğidir. Gebeliğin ilk üç ayında genel anesteziden kaçınılması önerilir, çünkü bu dönemde bebekte organ gelişimi devam etmektedir. İkinci trimester, zorunlu operasyonlar açısından en güvenli dönem olarak kabul edilir. Anestezi uzmanı ve kadın doğum uzmanı birlikte karar vererek riski minimize etmeye çalışır.